روزه داری صحیح در فصل گرما

به هیچ‌ وجه نباید وعده سحر حذف شود چراکه نخوردن سحری، منجر به افت قند خون، سردرد، سرگیجه می‌شود و در دراز مدت آسیب‌های بیشتری به بدن وارد می‌کند.
 

نزدیک به ١٧ساعت روزه‌ داری، ماه رمضان را در سال‌های اخیر، متفاوت با سال‌های دیگر کرده است. گرمای هوا که با ورود به ماه خرداد، شدیدتر می‌شود و تشنگی و گرسنگی، آزمون سخت روزه‌ داری را سخت‌تر کرده است. حالا روزه‌داران با صبر مضاعف، نزدیک به ١٧ ساعت از روزهای گرم تابستان را بدون غذا و آب می‌گذرانند تا با گرسنگی و تشنگی، صبح را به شب بگذرانند. با این‌ که روزه‌ داری اثرات مثبت روحی، معنوی، جسمی و پزشکی دارد اما بدون رعایت اصول درست تغذیه نه‌ تنها ضامن سلامت نیست بلکه می‌تواند سلامتی شخص را به خطر اندازد. همین جاست که اهمیت تغذیه درست خودش را نشان می‌دهد.

به اعتقاد کارشناسان تغذیه، روزه‌ داران با پیروی از تغذیه درست در ماه رمضان می‌توانند به اهداف سلامتی مانند افزایش سوخت‌ و‌ ساز چربی‌ها، کاهش وزن در افراد چاق، کاهش فشارخون، درمان بیماری‌های دستگاه گوارش، کاهش کلسترول خون و ورم مفاصل و حتی بهبود سلامت روان دست یابند.
 

تشنگی یکی از نشانه های روزه در روزهای گرم تابستان است، گرمای هوا، تعریق را افزایش می‌دهد، همین تعریق آب بدن را کم‌کرده و فرد را تشنه می‌کند. متخصصان تغذیه راهکارهایی برای جلوگیری از تشنگی در طول روزه‌داری پیشنهاد می‌کنند. یکی از این متخصصان غلامرضا کردافشاری است، او به‌عنوان متخصص طب سنتی می‌گوید: «کم‌ آبی و تشنگی، باعث اختلال در وضع آب و الکترولیت‌ها در بدن شده و سلامتی را به مخاطره می‌اندازد. به‌همین خاطر، یکی از اقداماتی که روزه‌داران باید به آن توجه کنند این است که آب را بین وعده‌های غذایی مصرف نکنند چون باعث بروز نفخ و اختلال در هضم غذا می‌شود، همچنین در وعده افطار و سحر از غذاهای نشاسته‌ دار کمتر مصرف کنند چون این غذاها برای هضم به آب زیادی احتیاج دارند.»

تشنگی در ماه رمضان، آن‌قدر به روزه‌ داران فشار می‌آورد که به محض رسیدن وقت افطار، خیلی‌ها لیوان‌ها را با آب یخ پر کرده و شروع به نوشیدن مقدار زیادی آب می‌کنند. متخصصان تغذیه اما معتقدند این روش نادرست است.
به گفته آنها، برای رفع تشنگی پس از افطار نیز آب سرد را نباید به یک‌باره نوشید، بلکه باید مزه‌ مزه کرد و به آرامی نوشید، نوشیدن آب به یک‌ باره، حرارت بدن را از بین نمی‌برد. بررسی‌ها نشان می‌دهد، نوشیدن مقدار قابل‌ توجهی آب، هنگام افطار بر آنزیم‌های هضم غذا و اسید معده تأثیر بدی برجای می‌گذارد. مصرف آب یخ شاید در ظاهر باعث رفع تشنگی شود اما واقعیت این است که تشنگی را بیشتر می‌کند، به همین خاطر توصیه می‌شود روزه‌ داران از خوردن آب یا نوشیدنی‌های خیلی سرد در وعده افطار خودداری کنند.

برای کاهش تعریق روزه‌ داران، حتی توصیه می‌شود تا این افراد از ورزش‌های سخت که منجر به عرق‌ کردن زیاد می‌شود، خودداری کنند، چرا که این کار، کم‌آبی شدیدی به بدن وارد می‌کند. برای دوری از عرق‌کردن هم گفته می‌شود بهتر است از حمام داغ مانند سونا دوری کرد.مصرف چای پررنگ و داغ، مشکل دیگر روزه‌ داران است، کاری که آب زیادی از بدن آنها خارج می‌کند. به همین خاطر توصیه برمصرف ‌نکردن چای‌های پررنگ به‌ ویژه در وعده سحر است چراکه باعث افزایش ادرار و در ادامه آن خارج شدن نمک‌های معدنی از بدن می‌شود.
 

متخصصان تأکید می‌کنند که نوشیدن آب و سایر مایعات در ماه‌رمضان، فرمول خاصی دارد که در صورت رعایت آن، روزه‌دار دچار مشکل گوارشی یا بی‌اشتهایی نمی‌شود. با این همه توصیه بیشتر کارشناسان تغذیه بر مصرف ٨ تا ١٢ لیوان آب در فاصله افطار تا سحر است. یک جراح کلیه و مجاری ادراری با تأکید بر اهمیت مصرف مایعات به میزان مورد نیاز بدن می‌گوید: «روزه‌داران باید آب کافی در فاصله افطار تا سحر بنوشند تا از بروز عوارض احتمالی بر کلیه‌ها پیشگیری شود.» به‌گفته سیمین وحیدی، هم مقدار کم و هم مقدار زیاد آب به سلامت کلیه‌ها خدشه وارد می‌کند. او همچنین به روزه‌داران توصیه می‌کند به رنگ ادرارشان توجه کنند: «تغییرات فرم ادراری باید جدی گرفته شود و هر گونه علامتی مانند تکرر، سوزش، بی‌اختیاری و انسداد ادراری و تغییر رنگ آن به‌ ویژه رنگ خونی باید جدی گرفته شود و مراجعه به پزشک متخصص با بروز این علایم ضروری است.»
 

رفع گرسنگی به اندازه رفع تشنگی در ماه رمضان اهمیت دارد. روزه‌ دار پس از تحمل ١٧ساعت گرسنگی پس از افطار باید از سیستم تغذیه‌ ای درستی پیروی کند. برخی از روزه‌داران در ﻣﺎه‌ رﻣﻀﺎن ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن به دلیل تغییر الگوی غذایی دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺒﻮﺳـﺖ، ﺳـﻨﮓ کلیه یا ﻣﺠﺎری ادراری، ﺳﺮدرد، بی‌حوصلگی، عصبانیت و پرخاشگری می‌شوند درحالی‌که با یک‌رژیم غذایی درست نه‌ تنها هیچ عارضه‌ ای برای روزه‌ دار ایجاد نمی‌شود بلکه کمکی به سلامت بدن می‌کند. کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند، در ماه رمضان، افطار در دو وعده صرف شود. یعنی یک وعده آن، غذای سبک و ساده مانند شیر یا پنیر و سبزی باشد و وعده دیگر، با یک فاصله زمانی مناسب، شام باشد. یک استکان آبجوش یا چای همراه سه عدد خرما، چند برش نان‌سنگک همراه ٣٠ گرم پنیر و دو عدد گردو، چند لقمه نان و حلوا، حلیم، شله‌ زرد، نان و پنیر و سبزی، سوپ و یک لیوان شیر بهترین پیشنهاد برای وعده اول است. در وعده شام هم باید از تمام گروه‌های اصلی مواد غذایی مصرف شود.

یکی از بهترین دستورات غذایی وعده شام ماه رمضان شامل سالاد سبزی، ٦٠ گرم مرغ یا گوشت قرمز یا ماهی، یک پیاله ماست، دو تکه ‌نان (هر تکه به اندازه یک کف‌دست) یک فنجان برنج پخته و یک واحد میوه است. مصرف کافی آب در فاصله افطار تا سحر با حفظ فاصله یک تا یک و نیم ساعت پس از افطار نیز توصیه می‌شود. متخصصان مصرف شربت‌های خیلی شیرین و نوشابه‌ های گازدار در موقع افطار یا همراه آن را به هیچ وجه توصیه نمی‌کنند، در مقابل توصیه می‌کنند، در فاصله افطار تا سحر از مصرف زیاد تنقلات پرهیز شود و پس از افطار حتما باید از میوه‌های فصل مانند سیب و هندوانه استفاده شود.‌ مرتضی صفوی، متخصص تغذیه هم معتقد است: «روزه‌داران در روزهای ماه رمضان باید از تمام گروه‌های غذایی، یعنی نان و غلات، میوه‌ها و سبزی‌ها، گوشت و حبوبات، تخم‌مرغ و لبنیات استفاده کنند، همچنین مصرف سه وعده غذایی یعنی سحری، افطاری سبک با کالری پایین و شام برای آنها ضروری است.»
 

با توجه به طولانی بودن ساعت‌های روزه‌ داری، متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که به هیچ‌ وجه وعده سحر حذف نشود چراکه نخوردن سحری، منجر به افت قند خون، سردرد، سرگیجه می‌شود و در دراز مدت آسیب‌های بیشتری به بدن وارد می‌کند. آنها می‌گویند هنگام سحر باید از خوردن غذای چرب خودداری شود، پرخوری هنگام سحر از احساس تشنگی نمی‌کاهد. مصرف غذا در وعده سحر و افطار باید به‌ گونه‌ای باشد که هیچگاه احساس سیری کامل نشود، همچنین باید از مصرف زیاد چای در سحر خودداری کرد.

صفوی، متخصص تغذیه تأکید می‌کند: «خوردن غذاهای پروتیینی(گوشت و تخم‌مرغ) در وعده سحری به دلیل افزایش هورمون‌های القاکننده سیری باید مورد توجه قرار بگیرد. مصرف کافی کربوهیدرات‌ها (برنج، ماکارونی و نان) نیز برای تأمین ذخایر گلیکوژنی در این وعده غذایی توصیه می‌شود. همچنین مصرف دو تا سه واحد میوه در وعده سحری برای تأمین آب و مواد مغذی مورد نیاز بدن ضروری است.» با این همه گفته می‌شود یکی از بهترین دستورهای غذایی برای سحر یک لیوان شیر، چند برش نان سبوس‌دار مانند سنگک، چند لقمه نان و پنیر و گردو، چای‌ شیرین، نان همراه عسل و کره و مربا و یک عدد سیب است. هنگام سحر و افطار به جای مواد قندی بهتر است از خرما و توت استفاده شود و نباید بلافاصله پس از صرف وعده سحری، دراز کشید یا خوابید چرا که این کار منجر می‌شود تا فرد دچار رفلاکس معده شود.

متخصصان تغذیه تأکید می‌کنند که نخوردن سحری منجر به سردرد و افت فشار خون می‌شود. آتوسا سپهری کارشناس تغذیه بیمارستان ضیائیان با تأکید بر اهمیت خوردن سحری می‌گوید: «برخی از روزه‌ داران به دلیل نخوردن سحری دچار سردرد و افت فشار خون می‌شوند. برخی افراد به‌ ویژه نوجوانان و جوانان به مصرف سحری، میل ندارند و بنابراین سحری نمی‌خورند که این امر می‌تواند موجب بروز عوارضی مانند سردرد در آنان شود. روزه بدون مصرف سحری منجر به عوارض روانی ازجمله پرخاشگری و عصبانیت در افراد می‌شود.» در ماه رمضان از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده و غذاهای حاوی قند ساده مانند زولبیا و بامیه تا حد امکان باید خودداری شود. سیگار نکشند، چای زیاد ننوشند و برای جلوگیری از سوء‌هاضمه و نفخ نیز توصیه می‌شود تا روزه‌ داران پرخوری نکنند. بلافاصله پس از غذا خوردن نخوابید. متخصصان تغذیه، مصرف نوشیدنی‌های گازدار را هم توصیه نمی‌کنند نه فقط در ماه رمضان که در روزهای عادی نیز تاکیدشان بر مصرف نکردن این نوشیدنی‌هاست.

منبع: مجله عصر